رصد شبكه‌هاي اجتماعي
سرهنگ علي نيك نفس ـ مشاور رئيس پليس فتا ، درباره رصد شبكه‌هاي اجتماعي و تسلط پليس بر اين شبكه‌ها، به گزارشگر روزنامه اطلاعات اظهار مي‌دارد: وظيفه پليس فتا پيشگيري از جرايم و مقابله با آن است و در اين ارتباط شبكه‌هاي اجتماعي كه احتمال وقوع جرم در آن هست، توسط پليس فتا رصد مي‌شود تا براي مقابله با جرايم، اقدام‌هاي لازم صورت گيرد.
اين كارشناس پليس فتا تاكيد مي‌كند: اگر در اين فضا جرايم شكل عمومي داشته باشد، پليس فتا به آن حوزه ورود مي‌كند و ضمن رصد و گشت‌زني در فضاي سايبر، اين‌گونه جرايم را راساً مورد پيگيري و برخورد قرار مي‌دهد.
شبكه‌هاي اجتماعي و خانواده‌هاي ايراني
دكتر سيد محمود انوشه ـ روانشناس در همايش كار، تكنولوژي و زندگي سالم گفته است: شبكه‌هاي اجتماعي از يك‌سو و شبكه‌هاي ماهواره‌اي از سوي ديگر، خانواده‌هاي ايراني را مورد هدف قرار داده‌اند تا نظام آنها را از هم بپاشند. ملت ايران ملت بزرگ و قهرماني است، اما در حال مبتلا شدن به آفت عجيبي به نام اعتياد به اينترنت و فضاهاي مجازي است. دكتر انوشه مي‌افزايد: بزرگترين بحران به هنگام ايجاد تغييرات، خود تغييرات نيستند، بلكه عمل كردن به روش جديد با منطق قديم است.
اين روانشناس با تاكيد بر نقش شبكه‌هاي اجتماعي در خانواده‌هاي ايراني مي‌گويد: ما دچار فقر مطالعه در حوزه خواندن كتاب هستيم. فقدان مطالعه و تغيير رويكرد به سمت شبكه‌هاي اجتماعي از معضلات جامعه امروز است و اين معضل متاسفانه از دست تنظيم و اصلاح اجتماعي خارج شده است و از اينرو هر خانواده‌اي بايد نگران فرزندان خود در اين خصوص باشد.
دكتر انوشه اظهار مي‌دارد: ميزان تمركز، انرژي و زماني كه دانشجويان در ۲ سال اخير صرف شبكه‌هاي اجتماعي كرده‌اند، با ۴۸ واحد دانشگاهي برابر است. اين نويسنده و محقق با بيان اينكه بزرگترين آفت امروز جامعه ما، دانستن‌هاي نادرست است تاكيد مي‌كند: در ۲ شاخه مديريت و تربيت در حال آسيب هستيم و آنچه كه ما از مديريت و تربيت مي‌دانيم، به مراتب از آنچه نمي‌دانيم خطرناك‌تر است، از اينرو كاش آنچه را كه مي‌دانيم، نمي‌دانستيم. بزرگترين آفت جامعه ما اين است كه اطلاعات بومي نيست و يك شبكه اطلاعات تقليدي را بومي‌سازي كرده‌ايم.
استحاله هويت ايراني
محمد اسماعيل سعيدي ـ عضو كميسيون اجتماعي مجلس شوراي اسلامي با انتقاد از نبود اهتمام جدي براي آموزش در فضاي مجازي مي‌گويد: هنجار شكني در فضاي مجازي اين ظرفيت را دارد كه با حيازدايي از فرهنگ حاكم و گسست ارزش‌هاي جامعه، مخاطبان را دچار استحاله هويتي كند.
وي اظهار مي‌دارد: طبق قوانين جاري و حاكم بر كشور، كه مبتني بر احكام ديني است، جامعه اسلامي هنجارهايي را به‌عنوان ارزش معرفي مي‌كند و عدول از اين قواعد را عملي غير شرعي، غير قانوني و عرفي و ضد ارزشي مي‌داند، حال آن‌كه بر هر مسلمان ايراني رعايت اخلاق و فرهنگ اسلامي در تمامي شئون زندگي، يك فريضه است.
اين نماينده مجلس، ناديده گرفته شدن آموزش‌هاي صحيح در فضاي مجازي را مهم‌ترين دليل تهديدزا بودن اين حوزه ارتباطي در كشور عنوان مي‌كند و مي‌گويد: كاربران با تلقي اشتباه خود از فضاي مجازي، كه مبتني بر درك نادرست از اين فضا و نبود دانش لازم در حوزه فضاي مجازي است، مرز فضاي واقعي و فضاي مجازي را گم مي‌كنند و به دنبال تاثيرپذيري از اين محيط نيز متاثر مي‌شوند. هويت جديد كاربران در فضاي مجازي به افراد اجازه مي‌دهد تا خود را هر گونه كه دوست دارند، معرفي كنند و از اينرو افراد در محيط اينترنت، خود را مجاز به شكستن خطوط قرمز فضاي حقيقي ميدانند و همين هنجارشكني‌ها از سوي برخي از افراد پيشرو، مسير را براي ديگراني كه حتي در فضاي مجازي ملاحظات ارزش‌ها و هنجارهاي اجتماعي را دارند، باز مي‌كند و به نوعي سبب عادي‌سازي رفتارهاي خلاف اصول و قواعد اجتماعي محيط‌هاي حقيقي مي‌شود.
هنجارشكني با هويت‌هاي مجازي
عضو كميسيون اجتماعي مجلس ادامه مي‌دهد: بايد توجه داشت رفتارهاي خلاف قانون در محيط‌هاي واقعي يك جامعه، با ملامتگري و مواخذه از سوي نهادهاي نظارتي و با تغيير نگاه از سوي ساير اعضاي جامعه همراه است، اما در فضاي مجازي و شبكه‌هاي اجتماعي، چنين قوانيني وجود خارجي ندارد و يك كنشگر فضاي مجازي مي‌تواند حتي جنسيت خود را پنهان كند و با هويتي كاملاً متفاوت از آنچه هست، در شبكه‌هاي اجتماعي يا اتاق‌هاي گفت‌و‌گو حاضر شود و همين گمنامي و هويت‌هاي مجازي است كه به افراد اين امكان را مي‌دهد كه هنجارشكني كنند، بي‌آنكه مؤاخذه‌اي در كار باشد.
سعيدي با اشاره به گسترش استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي در كشور اظهار مي‌دارد: امكانات و قابليت‌هاي فناوري‌هاي نوين هم به‌عنوان يك فرصت مغتنم به منظور تسهيل و تسريع ارتباطات مطرح است و هم به‌عنوان يك عامل ناشناخته زمينه تهديد را ايجاد مي‌كنند و چنانچه قبل از ورود اين ابزار تكنولوژيك نحوه درست استفاده از آن را ياد بگيريم، پيامدهاي منفي آن نيز كمتر مي‌شود.
نماينده مجلس شوراي اسلامي با تاكيد بر فرسايش ارزش‌هاي جامعه به دليل نفوذ شبكه‌هاي اجتماعي در كشور مي‌افزايد: ارتباط بي‌مقدمه و بدون حفظ هنجارهاي حاكم بر جامعه ديني، كه در دوره حاضر مرزهاي عفاف و حياي اجتماعي را نشانه گرفته است، اين خطر را دارد كه با حيازدايي از فرهنگ حاكم بر جامعه و براندازي حجاب و گسست ارزش‌هاي سنتي جامعه، مخاطبان را دچار استحاله هويتي كند.
سعيدي با پرمخاطب‌خواندن شبكه‌هاي اجتماعي و تاثيرگذاري شگرف اين شبكه‌ها در مخاطبان مي‌گويد: در فضاهاي فيزيكي و حقيقي عده معدودي از رهگذران ممكن است مورد هدف تبليغات بدحجابي قرار گيرند، اما امروزه قابليت چند بعدي فضاي مجازي فرصتي را ايجاد كرده است تا به‌صورت همزمان، ميليون‌ها نفر در معرض تصاوير و تبليغات انحرافي صفحه‌هاي مُبلّغ بدحجابي قرار گيرند.
آشنايي‌ها در فضاي مجازي
دكتر مجيد ابهري ـ آسيب‌شناس اجتماعي و متخصص علوم رفتاري با بيان اينكه ۸۰ درصد آشنايي‌ها در فضاهاي مجازي به دوستي‌هاي جنسي ختم مي‌شود، اظهار مي‌دارد: متاسفانه تعداد قابل توجهي از نوجوانان و جوانان با هدف دوست‌يابي وارد اين فضا مي‌شوند. بر اساس نتايج پژوهشي كه از خرداد ماه ۱۳۹۲ تا ارديبهشت ماه ۱۳۹۴ از سوي يك گروه تحقيقاتي بر روي برخي از كاربران شبكه‌هاي تلگرام، واتس‌آپ، تانگو، وايبر و ايمو در شهرهاي تهران، شيراز، اصفهان، مشهد و رشت با همكاري بنياد علوم رفتاري انجام شد، حدود ۱۰ درصد از آشنايي‌ها و دوستي‌ها در فضاي مجازي به ازدواج‌هايي مي‌انجامد كه طول عمر اغلب آنها هم كمتر از ۵ سال است.
اين آسيب‌شناس اجتماعي مي‌افزايد: در شبكه‌هاي اجتماعي، هويت‌هاي جعلي و مشخصات دروغين زيربناي يك رابطه ناسالم عاطفي مي‌شود. دروغ درباره سن، تحصيلات، محل زندگي، استفاده از عكس‌هاي جعلي يا با روتوش زياد براي پروفايل‌ها، سبب شده است كه كاربران اين‌گونه شبكه‌ها دچار ارزيابي‌هاي نادرست و غير منطقي شوند.
دكتر ابهري با بيان اينكه بسياري از اين دوستي‌ها، عاقبت تلخي دارند، اضافه مي‌كند: بيشتر شكست خوردگان اين روابط، دختران هستند. چرا كه از نظر عاطفي آسيب‌پذيرتر و لطيف‌تر هستند. تنها راه پيشگيري از نتايج شوم كاربري در اين گونه شبكه‌ها نيز آموزش جوانان و فرهنگ‌سازي از طريق رسانه و به‌ويژه صدا و سيماست و در كنار آنها، راه‌اندازي شبكه‌هاي ازدواج تحت نظارت و كنترل و يا شبكه‌هاي دوستي كنترل شده لازم است.
اين متخصص علوم رفتاري با اشاره به احتمال سرقت اطلاعات شخصي در فضاي مجازي مي‌گويد: متاسفانه عده اي با به كار بردن فنون «هك» وارد پروفايل افراد مي‌شوند و عكس‌هاي خصوصي و مشخصات فردي آنان را سرقت مي‌كنند و از آنها به‌عنوان وسيله‌اي براي اخاذي و باج‌گيري سوء استفاده مي‌كنند. در اين شرايط بايد توجه داشت كه شبكه‌هاي مجازي آلبوم شخصي نيست و هيچ امنيتي براي قراردادن مسائل خصوصي در اين شبكه‌ها، وجود ندارد.
عضويت ۶۵ درصد جوانان ايراني
دكتر ابهري از عضويت ۶۵ درصدي جوانان ايراني در شبكه‌هاي اجتماعي خبر مي‌دهد و مي‌افزايد: جوانان در كشور ما به طور ميانگين بيش از ۲ ساعت وقت خود را در شبكه‌هاي اجتماعي مي‌گذرانند.
اين آسيب‌شناس، بالابردن سواد ديجيتال جوانان و پر كردن شكاف كاربري در جامعه همراه با آموزش و ايجاد سامانه‌هاي مشابه را تنها راه مقابله با شبكه‌هاي اجتماعي مي‌داند و اظهار مي‌دارد: شبكه‌هاي اجتماعي به طور رايگان، امكان برقراري ارتباط را در اختيار جوانان قرار مي‌دهند و اعتماد به نفس آنان را بالا مي‌برند. از نگاه رفتار شناسي وقتي يك نوجوان و جوان توليد فكري خود را در معرض ديد و قضاوت ميليون‌ها كاربر قرار مي‌دهد و مي‌تواند به راحتي با ديگر افراد ارتباط پيدا كند، اعتماد به نفس پيدا و نوعي رشد فكري در خود احساس مي‌كند. فيلتر كردن يعني محروم كردن كاربران از اين‌گونه مزايا كه اصلاً قابل پذيرش نيست، اگر ما غلفت كرده‌ايم و بسترهاي فكري لازم را براي فرزندان خود فراهم نساخته‌ايم، حالا بايد جوانان تاوان آن را بدهند؟
علل گرايش به شبكه‌هاي اجتماعي
الهام آزادنام ـ كارشناس ارشد روانشناسي درباره علل گرايش به شبكه‌هاي اجتماعي مي‌گويد: افراد به ۱۰ دليل به استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي مجازي گرايش پيدا مي‌كنند كه از جمله آنها به نوجويي و هيجان‌خواهي و ميل به محبوبيت مي‌توان اشاره كرد.
شبكه‌هاي اجتماعي، با قابليت‌هايي كه در اختيار فرد قرار مي‌دهد، مانند ايجاد محيطي شخصي، انتخاب دوستان، آزادي در بيان نظرات و مخالفت با نظرات ديگران و آزادي در استفاده از تفريحات مختلف احساسي از كنترل شخصي و اراده فردي را به كاربر خود منتقل مي‌كنند كه اين آزادي عمل و احساس كنترل، يكي از دلايل اصلي گرايش افراد و به‌خصوص جوانان به شبكه‌هاي اجتماعي است. اين روانشناس مي‌افزايد: شبكه‌هاي اجتماعي مجازي پديده‌اي جديد و نوظهور است كه قابليت‌هاي مكرر و بعضاً پرهيجان را به كاربران خود مي‌دهد، مانند آشنايي با برنامه‌هاي جديد، طرح موضوع‌هاي شگفت‌انگيز و پرتحرك، خلق صحنه‌هاي اعجاب‌آور و ارائه اطلاعات جديد و در نتيجه افرادي كه از هيجان‌خواهي بالايي برخوردارند، براي ارضاي اين نياز بيشتر به سمت شبكه‌هاي اجتماعي مي‌روند.
آزادنام اضافه مي‌كند: پژوهش‌ها نشان مي‌دهد شبكه‌هاي اجتماعي بهشت افرادي است كه دچار اختلال شخصيت خودشيفتگي هستند و يا حداقل تمايل زيادي به محبوبيت دارند؛ زيرا آنها مي‌توانند بدون داشتن روابط دوستانه واقعي، تعداد زيادي رابطه موهوم و تخيلي براي خود دست و پا كنند؛ بنابراين شبكه‌هاي اجتماعي مجازي توهم محبوبيت را صرفاً بر اساس كميت تعداد دوستان براي افراد به وجود مي‌آورد. اين روانشناس ادامه مي‌دهد: برخي افراد به دليل ويژگي‌هاي شخصيتي و تغييرات سبك زندگي، ترجيح مي‌دهند در عين تنهايي و داشتن زندگي خصوصي، با جهان پيرامون خود ارتباطات گسترده‌اي نيز برقرار كنند كه شبكه‌هاي اجتماعي مجازي از قبيل فيس‌بوك، توئيتر و گوگل پلاس، به بهترين حالت ممكن اين نياز را برآورده مي‌كنند.
كارشناس ارشد روانشناسي مي‌افزايد: برخي كاربران شبكه‌هاي اجتماعي براي رهايي از تنش‌هاي روزمره و ايجاد فراغت، به سمت اين فضا مي‌روند و شبكه‌هاي اجتماعي مجازي نيز مي‌توانند اوقات خوشي را براي آنان فراهم كنند تا فرد بتواند ضمن برخورداري از اين قابليت، نگراني‌ها و تنش‌هايش را با دوستان خود مطرح سازد و در نهايت به‌گونه‌اي از طرف آنان حمايت اجتماعي دريافت كند. آزادنام همچنين مي‌گويد: باورها و افكار غير منطقي و نادرست مي‌تواند زمينه استفاده‌هاي مفرط از شبكه‌هاي اجتماعي را ايجاد كند؛ كه از جمله اين باورها مي‌توان به موارد زير اشاره كرد:
ـ فقط فرد در شبكه‌هاي اجتماعي براي خود كسي است و در آنجا قابل احترام است.
ـ هيچ‌كس در بيرون از شبكه‌هاي اجتماعي مجازي از من خوشش نمي‌آيد.
ـ شبكه‌هاي اجتماعي تنها جايي است كه واقعاً مي‌شود مردم را شناخت.
ـ هر كس به نوعي عضو اين شبكه‌‌‌‌‌‌‌‌هاست.
ارضاي نيازهاي رواني
اين روانشناس با اشاره به نظر «جان سولر» اظهار مي‌دارد: بر اساس نظريه او، افراد از آن رو شيفته يك شيء يا فرد يا فعاليتي خاص مي‌شوند كه نيازي را در آنها ارضا كند. طبق اين نظريه، افراد با گرايش به شبكه‌هاي اجتماعي تا حدي نيازهاي خود را برآورده مي‌كنند. مثلا افراد با كاوش در ابعاد فني شبكه‌هاي اجتماعي مجازي، توانايي بالقوه ذهني خود را ابراز مي‌دارند و يا با ابعاد مختلف شخصيت خود كه پيش از اين پنهان بوده است، آشنا مي‌شوند، عقايد و نيازهاي هنري خود را بيان و به اطلاعات مورد نياز خود دسترسي پيدا مي‌كنند، از سويي شبكه‌هاي اجتماعي محملي براي گريز از واقعيت‌ها و وسيله‌اي براي ارضاي نيازهاي رواني كاربران است.
آزاد نام با بيان اين كه حضور در شبكه‌هاي اجتماعي مجازي و كار با اينترنت، هر روز تجربه جديدي را در اختيار كاربران قرار مي‌دهد، اضافه مي‌كند: اين فضا به فرد امكان پيشرفت و دريافت پاداش‌هاي بسياري را مي‌دهد، مانند يادگيري ساخت يك پست الكترونيك، يك وبلاگ، امكان توليد در اين فضا، رفتن به صفحات ديگر كاربران و آشنايي با اصطلاحات اين محيط مجازي. اين موارد در درجه اول احساس فعال بودن و در درجه دوم احساس غرور و عزت نفس مي‌دهد و در ادامه فرد به مرور احساس مي‌كند حضور در اين فضا به او قدرت مي‌بخشد و بعد از مدتي نيز فرد درنزد خود براي حفظ اين منزلت و غرور، بيشتر به اين فضا قدم مي‌گذارد.
اين روانشناس مي‌گويد: در بسياري از تحقيقات روان شناسي، بر ارتباط اضطراب اجتماعي، هراس اجتماعي و كمرويي با گرايش با استفاده از اينترنت، رابطه مثبت يافته‌اند. در واقع مطالعات حاكي از آن است كه افراد مبتلا به اضطراب اجتماعي به هنگام ارتباط آنلاين، احساس راحتي و خودافشايي بيشتري مي‌كنند. اين افراد تعامل آنلاين را براي حفظ گمنامي و دوري از شركت در تعاملاتي كه ترس از ارزيابي ديگران به وسيله مشاهده وجود دارد، راحت‌تر يافته‌اند. آزاد نام اظهار مي‌دارد: برخي معتقدند افراد با استفاده مكرر و زياد از اينترنت دچار اعتياد اينترنتي مي‌شوند، كه البته نكته درستي است و اعتياد اينترنتي و حالات روان شناختي محتمل بر آن نيز، به نوبه خود سبب گرايش بيشتر افراد به اينترنت و شبكه‌هاي اجتماعي مي‌شود.
این گزارش توسط فاطمه يارمحمدي نوشته شده و در روزنامه اطلاعات چهارشنبه ۱۸ آذر به چاپ رسیده است.
منبع وبسایت انجمن متخصصان علوم ارتباطات آذربایجان شرقی
Loading ...
