غلامحسین بیگجه‌خانی و روایتی یگانه از موسیقار تبریز

به گزارش آتا آنلاین: بی شک آنچه که امروز به عنوان موسیقی سنتی ایران در دست داریم، یادگار همه رنجهای بزرگ عاشقان و سالکان این وادی غریب و ژرف بوده است که هر یک گمنام و بی نشان از یادها رفته اند و نغمه ها و زخمه هایشان امّا، در یاد و خاطرۀ نسلها و نسلها بر جای مانده است و با جان و روح مردم این سامان آمیخته گشته است.

زندگی نامه

غلامحسین بیگجه‌خانی در سال ۱۲۹۷ در محله‌ سنجرانِ تبریز به‌ دنیا آمد. او نوازنده برجسته تار و از استادان مکتب تبریز موسیقی ایرانی بود. پدرش حسینقلی‌خان بیگجه‌خانی نوازنده برجسته تار تبریز بود. بیگجه‌خانی از شش سالگی نزد پدر به آموختن تار پرداخت. پس از مرگ پدر در ۱۳۱۰ شمسی بیگجه‌خانی نزد شاگرد پدرش رضاقلی‌خان زابلی آذر آموزش خود را ادامه داد.

آغاز فعالیت کاری

بیگجه‌خانی هم‌زمان با تأسیس رادیو تبریز، فعالیت خود را در آن آغاز کرد و مدتی سرپرست ارکستر ایرانی رادیو تبریز بود. بعد در رادیو ایران مشغول به کار شد و مدتی نیز به دعوت نورعلی خان برومند در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به تدریس پرداخت. او آثاری نیز در تنظیم و اجرای موسیقی آذربایجانی دارد. بیگجه‌خانی از سال ۱۳۲۴ در ارکستر فیلارمونیکِ فرقه‌ی دموکراتِ آذربایجان که به رهبری جهانگیر جهانگیراُف تشکیل شده بود، در کنار نوازندگان تارِ ایرانی نواخت و از سال ۱۳۲۵ شمسی که رادیو تبریز شروع به کار کرد، او نیز یکی از نوازندگان رادیو تبریز شد و در آنجا با آوازِ میرعلی‌اصغر صادق‌الوعد، توران لطفی، ابوالحسن اقبال‌آذر، فاطمه زرگری و … و نیز دایره‌ی فرنام و تمبکِ صدیقی هم‌نوازی کرد. آخرین کنسرت او با گروه چاوش در سال ۱۳۶۳ برگزار شد.

شاخص های تار نوازی

در مجموع، شاخص‌های تارنوازی غلامحسین بیگجه‌خانی عبارتند از: استفاده‌ی زیاد از ویبراسیون، اجرای اغلبِ ریزها همراه با ویبراسیون، اجرای تَک‌ریز با فاصله‌ی بسیار کم بین تک و ریز و با تأکید بر مضرابِ تک، اجرای اغلبِ درّاب‌ها بر روی دو یا سه نت، تعمّد در اجرای نامساویِ ضرب‌ها در بعضی از رِنگ‌ها، پنجه‌کاری نرم و پیوسته بدون پرش و حرکات متظاهرانه، جواب آواز متفاوت و منحصربه‌فرد، صدادهی و سونوریته‌ی طبیعیِ ساز با مضراب واضح ومرتّب، استفاده‌ی متنوع ولی منطقی از بالا، وسط و پایین‌دسته برای به اصطلاح سوال‌وجواب کردن جمله‌های موسیقایی.

همکاری با استاد شجریان

محمدرضا شجریان در سال ۱۳۶۱ آوازی در دستگاه همایون با تارِ غلامحسین بیگجه‌خانی خواند که در سال ۱۳۶۴ به شکل کاست و با عنوانِ بیداد منتشر شد. بیگجه‌خانی در اثر بیداد، شکل متفاوت و بدیعی از جواب آواز را ارایه داد.

مروری بر آثار استاد بیگجه خانی در کتاب “موسیقار تبریز” فرهود صفرزاده

فرهود صفر زاده درباره این کتاب می‌گوید: این کتاب درباره زندگی و آثار استاد فقید و نامدار موسیقی تبریز، غلامحسین بیگجه‌خانی است. با وجود اهمیت و تاثیر بسیار استاد بر هنرمندان پس از خود در تبریز و ایران، پیشتر هیچ کتابی با موضوع ایشان منتشر نشده بود.

وی افزود: در گذشته چند نشریه نیز مقالاتی را درباره زندگی و آثار استاد منتشر کرده بودند، اما به آن دلیل که نویسندگان به منابع دست اول، دسترسی نداشتند، مقالات آنها دارای ضعف‌ها و نواقصی بود. خوشبختانه من برای نگارش این کتاب به کاست‌ها و نوارهایی دسترسی پیدا کردم که شامل مصاحبه‌های قدیمی و تماس‌های برخی هنرمندان و اهالی رسانه با استاد بود.

این محقق و موسیقیدان در ادامه با اشاره به درج این مصاحبه‌ها در پایان کتاب گفت: در واقع من بر اساس این مصاحبه‌های صوتی و تصویری این کتاب را به رشته تحریر درآوردم. همچنین در ادامه به اسناد و عکس‌هایی نیز دسترسی پیدا کرده و همه را در کتاب منتشر کردم.

صفرزاده درباره علت نام‌گذاری کتاب به “موسیقار تبریز”، گفت: موسیقار نام دیگری برای موسیقی است. استاد بیگجه‌خانی تنها هنرمندی بود که همه موسیقی تبریز را به طور کامل در هنر خود داشت، به همین دلیل مرور زندگی و آثار استاد بیگجه‌خانی مرور کل موسیقی تبریز است. بر این اساس من نام کتاب را “موسیقار تبریز” گذاشتم.

“موسیقار تبریز” زندگی و آثار استاد غلامحسین بیگجه‌خانی، نوشته فرهود صفرزاده با شمارگان دو هزار نسخه، ۹۶ صفحه و قیمت ۱۵ هزار تومان روانه کتابفروشی‌ها شده است.

فرهود صفرزاده فارغ‌التحصیل رشته هنرهای سنتی از دانشگاه تبریز است. به قلم او پیشتر کتاب‌های “هنرستان موسیقی تبریز” و “موسیقی ایران” منتشر شده است.

تاریخ و علت فوت

غلامحسین بیگجه‌خانی در ۲۴ فروردین ۱۳۶۶ در بیمارستان ۲۹ بهمن تبریز درگذشت. شماره‌ی ۳۱ ردیف ۱۴۵ بلوک ۱۰ در گورستان وادی‌رحمت تبریز آرامگاه و نشانی ابدی اوست.

منبع :هنرآنلاین